Chú thích Trận_Đà_Nẵng_(1859–1860)

  1. 9 thiết hạm, 20 tàu thuyền chở quân cùng 3 chiếc bị đánh chìm khi tấn công pháo đài Hải Châu (trích từ sách Phan Trần Chúc, Nguyễn Tri Phương, Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin, tr. 40.
  2. Sách ghi ở mục tham khảo, tr. 37.
  3. Dẫn theo Trần Văn Giàu, Tổng tập (phần I), tr. 74.
  4. Ở Đà Nẵng, Gia Định và sau này ở nhiều nơi khác nữa, sau khi chiếm được thành rồi, quân Pháp rất ít khi trấn giữ được. Thường thì họ cho phá hủy đồn trại, vũ khí, rồi rút về căn cứ cũ. Bởi thành trì nhà Nguyễn rộng lớn quá, không đủ quân bố phòng. Việc phá bỏ thành Gia ĐịnhĐại đồn Chí Hòa là hai ví dụ.
  5. GS. Nguyễn Phan Quang nhận định: "Thực chất, đây chính là sự thú nhận tình trạng sa lầy tại mặt trận này, buộc liên quân phải ngừng bắn 3 tháng để thương thuyết" (sách ghi ở mục tham khảo, tr. 273).
  6. Sách Dương sự thủy mạc ghi "các ông Tô Trân, Phan Hữu Nghi, Trần Văn Vi... chủ trương sách lược "công thủ", đại lược rằng: Quảng Nam, Gia Định, địa thế và địch tình đại đồng mà tiểu dị, địch ở ngoài khơi thì khó đánh, địch vào nội địa càng dễ đánh, dễ bị tiêu diệt. Phải giữ và đánh, thủ để công, và công để thủ, quét sạch địch. Bằng nay hòa với họ, thì họ sẽ bắt ta bỏ cấm và thông thương, xây nhà thờ, mở phố xá, rồi trăm sự giảo quyệt đều do một chữ hòa mà ra cả". GS. Trần Văn Giàu bình: Lúc bấy giờ phái "công thủ" này là đúng nhất. Ý này hợp lòng dân, hợp với tình thế, nhưng đa số đình thần không nghe theo. (Tổng tập, phần I, tr. 76).
  7. Cách lưu: cách chức, nhưng lưu dụng, cho lập công chuộc tội.
  8. Theo tài liệu trong kho lưu trữ quốc gia Pháp, số thương vong của liên quân trong trận này là: 10 lính chết, 40 lính bị thương (theo Cao Huy Thuần, Nguyễn Phan Quang dẫn lại, tr. 273).
  9. Phan Trần Chúc, Nguyễn Tri Phương, Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin, tr. 43.
  10. Tổng tập (phần I), tr. 83.
  11. Hỏi đáp lịch sử Việt Nam tập 4, Nhà xuất bản Trẻ, 2007, tr. 25.
  12. Theo: Tổng tập (tập I), tr. 79, báo Đà Nẵng báo Tuổi Trẻ
  13. Hợp tuyển thơ văn Việt Nam (1858-1920), quyển 1, Nhà xuất bản Văn học, 1985, tr. 239.
  14. Hợp tuyển thơ văn Việt Nam (1858-1920), quyển 2, Nhà xuất bản Văn học, 1985, tr. 254 và 255.

Liên quan